Trung tướng, PGS, TS. Phan Xuân Tuy
Bí thư Đảng ủy, Giám đốc Học viện Chính trị Công an nhân dân
Trung tướng Phan Xuân Tuy
1. Xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam của Nhân dân, do Nhân dân, vì Nhân dân do Đảng lãnh đạo là nhiệm vụ trọng tâm của đổi mới hệ thống chính trị. Trong tổng thể 10 nhiệm vụ và giải pháp được đề ra tại Nghị quyết số 27/NQ-TW ngày 09/11/2022 của Hội nghị lần thứ sáu Ban chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII về xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa (XHCN) Việt Nam trong giai đoạn mới, Đảng ta đã xác định cần quan tâm, phát huy hơn nữa vai trò của Mặt trận Tổ quốc và Nhân dân. Nội dung này cũng thể hiện một vấn đề mang tính nguyên tắc đó là tham gia xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền XHCN Việt Nam là trách nhiệm chung của các cấp, các ngành, các cơ quan, đoàn thể nhằm phát huy sức mạnh tổng hợp của cả hệ thống chính trị và của toàn dân để thực hiện chủ trương này. Trong đó, đội ngũ luật sư công dân Việt Nam và các tổ hội luật gia, đoàn luật sư nước ta có vai trò hết sức quan trọng đối với hoạt động của lực lượng Công an nhân dân nói chung và hoạt động tố tụng hình sự của Công an nhân dân nói riêng. Tại văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, Đảng ta cũng nhấn mạnh cần chú trọng công tác xây dựng nguồn nhân lực tư pháp chất lượng cao, trong đó có các nghề bổ trợ tư pháp.
Luật sư là người có đủ tiêu chuẩn, điều kiện hành nghề theo quy định của Luật Luật sư, thực hiện dịch vụ pháp lý theo yêu cầu của cá nhân, cơ quan, tổ chức (khách hàng). Về tiêu chuẩn của luật sư, tại Điều 10, Luật Luật sư năm 2006 (sửa đổi, bổ sung năm 2012) quy định: “Công dân Việt Nam trung thành với Tổ quốc, tuân thủ Hiến pháp và pháp luật, có phẩm chất đạo đức tốt, có bằng cử nhân luật, đã được đào tạo nghề luật sư, đã qua thời gian tập sự hành nghề luật sư, có sức khỏe bảo đảm hành nghề luật sư thì có thể trở thành luật sư”. Người có đủ tiêu chuẩn tại Điều 10 của Luật Luật sư hiện hành muốn được hành nghề luật sư phải có Chứng chỉ hành nghề luật sư do Bộ Tư pháp cấp và gia nhập một đoàn luật sư. Người có Chứng chỉ hành nghề luật sư có quyền lựa chọn gia nhập một Đoàn luật sư để hành nghề luật sư.
Sứ mệnh của luật sư là bảo vệ quyền con người, quyền công dân, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của các cá nhân, cơ quan, tổ chức, bảo vệ sự độc lập của tư pháp, góp phần bảo vệ công lý, công bằng, phát triển kinh tế – xã hội và xây dựng, hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam. Thực tiễn cho thấy đội ngũ luật sư được đào tạo rất bài bản, có kiến thức chuyên môn sâu về các lĩnh vực pháp luật trong hệ thống pháp luật, có kinh nghiệm thực tế trong việc tham gia góp ý xây dựng, sửa đổi, bổ sung, ban hành các văn bản quy phạm pháp luật cũng như tham gia các hoạt động tư vấn, trợ giúp pháp lý. Đội ngũ này vững mạnh toàn diện cũng là một trong các điều kiện để nước ta hiện thực hoá khát vọng vì một Việt Nam hùng cường, thân thiện, sánh vai với các cường quốc, năm châu chung tay xây dựng, bảo vệ hòa bình quốc gia, khu vực và trên thế giới.
Vai trò, trách nhiệm của đội ngũ luật sư công dân Việt Nam đối với hoạt động của lực lượng Công an nhân dân trong Nhà nước pháp quyền XHCN Việt Nam thể hiện trên các phương diện sau: (1) Tham gia xây dựng nhằm nâng cao chất lượng xây dựng văn bản quy phạm pháp luật về an ninh trật tự, góp phần hoàn thiện hệ thống pháp luật của nước ta; (2) Cùng với lực lượng Công an nhân dân đội ngũ luật sư góp phần quan trọng bảo vệ công lý, bảo vệ các quyền tự do, dân chủ của công dân, quyền, lợi ích hợp pháp của cá nhân, cơ quan, tổ chức, phát triển kinh tế xã hội; (3) Góp phần tuyên truyền, phổ biến pháp luật đưa các văn bản quy phạm pháp luật vào thực tiễn cuộc sống; (4) Sự tham gia của luật sư, người bào chữa từ khi khởi tố vụ án, khởi tố bị can sẽ giúp cho các cơ quan tiến hành tố tụng hạn chế sai xót, oan sai, phát hiện những thiếu xót, bất cập của các điều tra viên trong quá trình điều tra; (5) Phối hợp tham gia hội thảo, tọa đàm, hội nghị, đề tài khoa học khoa học, giảng dạy trong các học viện, trường Công an nhân dân; (6) Đội ngũ luật sư cùng với lực lượng Công an nhân dân tham gia đấu tranh, phản bác quan điểm sai trái, thù địch chống phá việc thực hiện Chiến lược xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền XHCN Việt Nam đến năm 2030, định hướng đến năm 2045 theo Nghị quyết số 27-NQ/TW, ngày 09/11/2022 của Hội nghị lần thứ sáu Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII về tiếp tục xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền XHCN Việt Nam trong giai đoạn mới.
2. Những năm qua, Đảng và Nhà nước ta đã rất quan tâm đến việc hoàn thiện và nâng cao chất lượng hoạt động của nghề Luật sư. Đã có nhiều văn bản được ban hành như: Nghị quyết số 08/NQ-TW ngày 02/01/2002 của Bộ Chính trị về một số nhiệm vụ trọng tâm công tác tư pháp trong thời gian tới, Nghị quyết số 49/NQ-TW ngày 02/6/2005 về chiến lược cải cách tư pháp đến năm 2020, Kết luận số 84-KL/TW, ngày 29/7/2022 của Bộ Chính trị về tổng kết 15 năm thực hiện Nghị quyết số 49/NQ-TW về chiến lược cải cách tư pháp đến năm 2020, Chỉ thị số 33-CT/TW ngày 30/3/2009 của Ban Bí thư về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với tổ chức và hoạt động của luật sư, Kết luận số 69-KL/TW, ngày 24/02/2020 của Ban Bí thư về tiếp tục thực hiện Chỉ thị số 33-CT/TW của Ban Bí thư về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với tổ chức và hoạt động của luật sư, Kết luận số 102-KL/TW, ngày 22/9/2013 về hội quần chúng, Pháp lệnh Tổ chức Luật sư năm 2001 và Luật Luật sư năm 2006, Luật sửa đổi, bổ sung Luật Luật sư năm 2012… Hiến pháp năm 2013 đã thể chế hóa nhiều chủ trương lớn của Đảng, trong đó có việc bảo vệ quyền con người, quyền công dân liên quan trực tiếp tới hoạt động hành nghề luật sư. Bên cạnh đó, nhiều đạo luật quan trọng liên quan đến luật sư và hành nghề luật sư đã được nghiên cứu, sửa đổi, bổ sung như: Bộ luật Tố tụng hình sự năm 2015 (sửa đổi, bổ sung một số điều năm 2021), Bộ luật Tố tụng dân sự năm 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2019, 2020, 2022), Luật Tố tụng hành chính năm 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2019), Luật Thi hành tạm giữ, tạm giam năm 2015, Nghị định số 113/2021/NĐ-CP ngày 14/12/2021 sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 120/2017/NĐ-CP ngày 06/11/2017 của Chính phủ quy định chi tiết một số điều của Luật Thi hành tạm giữ, tạm giam… đã tạo hành lang pháp lý quan trọng thúc đẩy nghề Luật sư ở nước ta phát triển chuyên nghiệp.
Được sự quan tâm lãnh đạo của Đảng và Nhà nước, đội ngũ luật sư đã tham gia, hoạt động trong tất cả các lĩnh vực hành nghề như: Tranh tụng trong vụ án hình sự, dân sự, hành chính, lao động, kinh doanh thương mại; tư vấn pháp luật, đại diện ngoài tố tụng và các dịch vụ pháp lý khác. Đội ngũ luật sư ở nước ta đã không ngừng được tăng cường về số lượng và nâng cao hơn về chất lượng. Tính đến ngày 31/12/2023 cả nước có 18.200 người đã được cấp thẻ luật sư, hơn 5.400 tổ chức hành nghề luật sư (tăng khoảng 14.000 luật sư so với năm 2006). Nhiều luật sư công dân Việt Nam đã thể hiện rõ năng lực và kinh nghiệm trong thực hiện nhiệm vụ chuyên môn, giữ vững phẩm chất đạo đức nghề nghiệp, thể hiện tốt vai trò thực hiện công tác pháp luật trong các cơ quan nhà nước, tổ chức kinh tế, xã hội. Công tác quản lý nhà nước về luật sư và hành nghề luật sư được tăng cường, thường xuyên, hiệu quả thông qua hoạt động triển khai, quán triệt pháp luật về luật sư, thanh tra, kiểm tra, tập huấn, bồi dưỡng, cập nhật kiến thức pháp luật cho luật sư. Bên cạnh đó, Liên đoàn Luật sư Việt Nam đã không ngừng được kiện toàn về tổ chức ở cả Trung ương và các địa phương, tăng cường về đội ngũ luật sư và thực hiện đổi mới, nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động. Với những hoạt động cụ thể, tích cực của đội ngũ luật sư và các tổ chức đại diện luật sư Việt Nam đã có những đóng góp tích cực vào sự phát triển kinh tế – xã hội của đất nước, cải cách tư pháp, xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền XHCN Việt Nam góp phần bảo vệ công lý, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của cá nhân, tổ chức. Điển hình như: Đã chủ động, tích cực tham gia và có những ý kiến chất lượng phục vụ xây dựng “Đề án Chiến lược xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền XHCN Việt Nam đến năm 2030, định hướng đến năm 2045”; tham gia tổng kết, sơ kết, đánh giá việc thi hành một số văn bản quan trọng của Đảng và Nhà nước (Tổng kết 15 năm thi hành Nghị quyết số 49-NQ/TW, ngày 02/6/2005 của Bộ Chính trị về Chiến lược cải cách tư pháp đến năm 2020; tổng kết 15 năm thực hiện Chỉ thị số 32-CT/TW, ngày 09/12/2003 của Ban Bí thư về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng trong công tác phổ biến, giáo dục pháp luật, nâng cao ý thức chấp hành pháp luật của cán bộ, nhân dân; sơ kết 10 năm thi hành Hiến pháp năm 2013; sơ kết 05 năm thi hành Luật Mặt trận Tổ quốc Việt Nam năm 2015…); đã tham vấn, góp ý, phản biện hàng trăm dự thảo luật, pháp lệnh, thông tư cũng như tham gia thực hiện việc rà soát, soạn thảo, góp ý kiến, thẩm định hàng trăm nghìn văn bản quy phạm pháp luật của Hội đồng nhân dân, Ủy ban nhân dân và các sở, ngành tại các địa phương trong cả nước, đặc biệt đã phối hợp với các tổ chức có liên quan tổ chức theo dõi việc thực hiện các văn bản quy phạm pháp luật, kịp thời phát hiện những vướng mắc và những điểm chưa phù hợp để đề xuất, kiến nghị với các cơ quan có thẩm quyền nghiên cứu sửa đổi, bổ sung hoặc ban hành mới văn bản pháp luật đáp ứng yêu cầu thực tiễn của đời sống xã hội, có nhiều sáng kiến pháp lý được Quốc hội và Chính phủ đánh giá cao, đóng góp tích cực vào việc hoàn thiện hệ thống pháp luật; với sự cố gắng của đội ngũ luật sư công dân Việt Nam, hoạt động trợ giúp pháp lý đã ngày càng được tăng cường và thể hiện vai trò quan trọng, nhất là trong hoạt động tố tụng, cải cách hành chính, cải cách tư pháp, tham gia đấu tranh phòng, chống tội phạm, đấu tranh phản bác các quan điểm sai trái, thù địch, trong tư vấn pháp luật phổ thông và tư vấn pháp luật miễn phí cho các tổ chức, cá nhân và có đóng góp tích cực trong thực hiện chủ trương xã hội hóa hoạt động bổ trợ tư pháp; tham gia và phát huy tốt vai trò trong thực hiện việc hòa giải ở các địa bàn cơ sở, qua đó hạn chế và giảm bớt tình trạng khiếu nại, tố cáo, nhất là khiếu nại, tố cáo vượt cấp trong nhân dân. Đặc biệt, đội ngũ luật sư công dân Việt Nam và các tổ chức đại diện của mình đã thường xuyên tham gia tích cực các hoạt động nhằm tuyên truyền, giáo dục, phổ biến pháp luật tại các cơ quan, đoàn thể, địa phương do các cấp tổ chức phát động góp phần nâng cao hơn nữa ý thức chấp hành pháp luật của cán bộ, đảng viên và quần chúng nhân dân. Sự trân trọng, niềm tin của công dân, của cộng đồng doanh nghiệp và xã hội đối với đội ngũ luật sư trong nước ngày càng được củng cố và tăng cường.
Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đạt được rất đáng khích lệ, hoạt động của đội ngũ luật sư công dân Việt Nam những năm qua còn bộc lộ một số hạn chế, thiếu sót nhất định. Tỷ lệ luật sư trên số dân ở nước ta vẫn ở mức thấp so với các nước phát triển trên thế giới. Trên thực tế, còn một bộ phận luật sư công dân Việt Nam nhận thức về trách nhiệm tự quản và quản lý nhà nước đối với tổ chức, hoạt động luật sư chưa toàn diện. Một số luật sư chưa thực sự chủ động trong việc học tập, rèn luyện nâng cao trình độ, kỹ năng, bản lĩnh chính trị, ngoại ngữ, công nghệ thông tin nhằm đáp ứng yêu cầu của tình hình hiện nay. Chất lượng của các luật sư còn chưa đồng đều. Chất lượng hoạt động nghề nghiệp đặc biệt là trong tranh tụng, trong thương mại quốc tế còn nhiều hạn chế. Nhiều trường hợp luật sư cần có phiên dịch trong các phiên sử trọng tài, dẫn đến chi phí tốn kém và kéo dài thời gian tố tụng. Một số luật sư đã bị Cơ quan Công an khởi tố bị can, bắt tạm giam vì có những hành vi xúc phạm nghiêm trọng danh dự, nhân nhẩm của các cá nhân… Bên cạnh đó, một số đoàn luật sư chưa đoàn kết, quy tụ được đội ngũ luật sư có năng lực, kinh nghiệm, chưa phát huy hết vai trò, trách nhiệm và tranh thủ được sự quan tâm, chỉ đạo của cấp ủy Đảng, chính quyền cho nên chất lượng, hiệu quả đóng góp của đội ngũ luật sư công dân Việt Nam đối với sự nghiệp xây dựng, hoàn thiện Nhà nước pháp quyền XHCN Việt Nam còn chưa tương xứng với tiềm năng và thế mạnh vốn có. Trong quá trình hoạt động và tham gia vào các công việc cụ thể, một số luật sư công dân Việt Nam chưa gương mẫu chấp hành pháp luật về hành nghề luật sư, thậm chí còn tồn tại một bộ phận nhỏ có biểu hiện lệch lạc về tư tưởng, nhận thức chính trị, vi phạm đạo đức nghề nghiệp, chạy án, vi phạm pháp luật dẫn đến bị truy cứu trách nhiệm hình sự… Khi xử lý sai phạm xảy ra của luật sư các cơ quan quản lý nhà nước ta còn lúng túng, đùn đẩy hết trách nhiệm cho Đoàn luật sư và thiếu kiểm tra, giám sát…
3. Lực lượng Công an nhân dân luôn xác định rõ và cố gắng, quyết tâm thực hiện có hiệu quả nhiệm vụ bảo vệ an ninh quốc gia, bảo đảm trật tự, an toàn xã hội, đấu tranh phòng, chống tội phạm và vi phạm pháp luật về an ninh quốc gia, trật tự, an toàn xã hội. Trong công tác điều tra tội phạm, các Cơ quan điều tra của lực lượng Công an nhân dân luôn quan tâm, chú trọng nguyên tắc suy đoán vô tội đã được quy định trong Bộ luật Tố tụng hình sự, coi trọng chứng cứ và quyền trợ giúp pháp lý; việc mời luật sư và thuê luật sư hỗ trợ pháp lý của người dân. Quyền bào chữa của bị can được bảo đảm trong suốt quá trình điều tra vụ án.
Trung tướng tại Lễ Kỷ niệm Thành lập Học viện Chính trị Công an Nhân dân
Trên cơ sở nhận thức rõ vai trò, vị trí, tầm quan trọng của đội ngũ luật sư, Đảng ủy Công an Trung ương, lãnh đạo Bộ Công an thường xuyên chỉ đạo các đơn vị nghiệp vụ phòng, chống tội phạm thực hiện nghiêm túc các quy định của pháp luật tố tụng hình sự, nhất là việc tôn trọng quyền, nghĩa vụ của luật sư, đồng thời tạo mọi điều kiện thuận lợi để luật sư tham gia bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của những người có liên quan đến vụ án và các hoạt động khác của lực lượng Công an nhân dân.
Về xây dựng các văn bản quy phạm pháp luật: Đa số các dự thảo luật của Chính phủ, Tòa án nhân dân tối cao, Viện kiểm sát nhân dân tối cao, Bộ Tư pháp hay dự thảo văn bản quy phạm pháp luật do Bộ Công an chủ trì soạn thảo trước khi trình Quốc hội đều lấy ý kiến góp ý của Liên đoàn Luật sư Việt Nam và Liên đoàn Luật sư Việt Nam đã đóng góp ý kiến, phản hồi tích cực góp phần nâng cao chất lượng các văn bản quy phạm pháp luật nói chung, văn bản quy phạm pháp luật về an ninh trật tự nói riêng. Cụ thể trong khoảng thời gian từ năm 2015 đến năm 2021, Liên đoàn đã có ý kiến đóng góp với 139 dự thảo văn bản quy phạm pháp luật theo yêu cầu của các cơ quan.
Về tham gia hội thảo, tọa đàm, hội nghị, đề tài nghiên cứu khoa học, giảng dạy trong các học viện, trường Công an nhân dân: Đội ngũ luật sư luôn tích cực, nhiệt tình cộng tác đối với các học viện, trường Công an nhân dân qua đó góp phần quan trọng nâng cao chất lượng các hội thảo, tọa đàm, hội nghị, đề tài nghiên cứu khoa học các cấp và trong công tác giảng dạy đặc biệt đối với các học phần pháp luật như Luật Hình sự Việt Nam, Luật Tố tụng hình sự Việt Nam.
Về tuyên truyền, phổ biến pháp luật đưa các văn bản quy phạm pháp luật vào thực tiễn cuộc sống: Thông qua hoạt động nghề nghiệp của mình, Luật sư là cầu nối đưa pháp luật và cuộc sống, góp phần tích cực trong việc quản lý nhà nước, quản lý xã hội bằng pháp luật, kiểm soát quyền lực nhà nước trong đó có lực lượng Công an nhân dân. Đội ngũ luật sư luôn nỗ lực hoạt động, cống hiến, chủ động trong tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật cho Nhân dân, tích cực phối hợp với lực lượng Công an nhân dân trong tuyên truyền pháp luật, định hướng dư luận xã hội, đấu tranh phản bác có hiệu quả các quan điểm sai trái, thù địch.
Về bảo vệ công lý, bảo vệ các quyền tự do, dân chủ của công dân, quyền, lợi ích hợp pháp của cá nhân, cơ quan, tổ chức, phát triển kinh tế xã hội và hoạt động tố tụng hình sự trong Công an nhân dân: Hiện nay, việc cấp giấy chứng nhận người bào chữa (đăng ký bào chữa) luôn được thực hiện kịp thời theo đúng quy định pháp luật. Bộ trưởng Bộ Công an cũng đã ký ban hành Thông tư số 46/2019/TT-BCA, ngày 10/10/2019 quy định trách nhiệm của lực lượng Công an nhân dân trong việc thực hiện các quy định của Bộ luật Tố tụng hình sự năm 2015 liên quan đến bảo đảm quyền bào chữa của người bị giữ trong trường hợp khẩn cấp, người bị bắt trong trường hợp phạm tội quả tang hoặc theo quyết định truy nã, người bị tạm giữ, bị can; bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của bị hại, đương sự, người bị tố giác và người bị kiến nghị, khởi tố.
Theo quy định của pháp luật, luật sư có thể tham gia hoạt động tố tụng hình sự từ khi có quyết định khởi tố bị can, thậm chí trong thực tiễn sự tham gia của luật sư còn sớm hơn đó là từ khi có quyết định tạm giữ. Thời gian qua, số lượng luật sư tham gia bào chữa trong giai đoạn điều tra vụ án ngày càng tăng. Trong quá trình đó, cơ quan điều tra từ cấp Bộ Công an đến Công an cấp tỉnh, cấp huyện đã tạo mọi điều kiện thuận lợi cho các luật sư được tham gia bào chữa, góp phần bảo vệ quyền con người, quyền và lợi ích chính đáng của công dân. Thực tiễn cho thấy, nhờ có sự tham gia của đội ngũ luật sư, người bào chữa một mặt giúp cho các cơ quan tiến hành tố tụng nói chung và cơ quan điều tra trong Công an nhân dân ở các cấp và đội ngũ điều tra viên nói riêng tự ý thức và nâng cao chất lượng, hiệu quả triển khai thực hiện nhiệm vụ của mình, hạn chế sai sót, vi phạm, mặt khác kịp thời phát hiện, khắc phục những sai sót, vi phạm của điều tra viên trong quá trình điều tra vụ án.
Tuy nhiên, trong quá trình thực hiện các quy định của pháp luật có liên quan đến việc thực hiện các quyền, nghĩa vụ của luật sư theo quy định của Bộ luật Tố tụng hình sự năm 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2021), Luật Thi hành tạm giữ, tạm giam năm 2015, Thông tư số 46/2019/TT-BCA ngày 10/10/2019 quy định về trách nhiệm của lực lượng Công an nhân dân trong thực hiện các quy định của Bộ luật Tố tụng hình sự năm 2015 liên quan đến bảo đảm quyền bào chữa của người bị giữ trong trường hợp khẩn cấp, người bị bắt trong trường hợp phạm tội quả tang hoặc theo quyết định truy nã, người bị tạm giữ, bị can; bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của bị hại, đương sự, người bị tố giác, người bị kiến nghị, khởi tố và các văn bản quy phạm pháp luật khác có liên quan những năm qua còn bộc lộ một số hạn chế, thiếu sót. Ngoài ra, một bộ phận điều tra viên, cán bộ điều tra nhận thức đầy đủ các quy định về bào chữa và trợ giúp pháp lý nên có nơi, có lúc việc bảo đảm thực hiện quyền của luật sư còn hạn chế. Theo đó, tỷ lệ các vụ án có luật sư tham gia bào chữa từ giai đoạn điều tra mặc dù có tăng lên trong những năm qua nhưng nhìn chung còn rất thấp so với tổng số vụ án khởi tố. Trong quá trình tham gia bào chữa, vẫn còn trường hợp luật sư gặp khó khăn khi trao đổi, phối hợp với lực lượng Công an nhân dân, điển hình như: Cơ quan điều tra trao đổi về thời gian tiến hành lấy lời khai bị can thường rất gấp nên luật sư không kịp thời bố trí, sắp xếp công việc cũng như có sự chuẩn bị tốt nhất để thực hiện nhiệm vụ bào chữa; hay việc luật sư đề nghị được gặp và hỏi người được bào chữa có lúc còn khó khăn…
4. Trên cơ sở những kết quả đã đạt được trong thời gian qua, đồng thời phát huy hơn nữa vai trò, trách nhiệm của đội ngũ luật sư công dân Việt Nam đối với hoạt động của Công an nhân dân trong Nhà nước pháp quyền XHCN Việt Nam thời gian tới nên tập trung làm tốt các giải pháp sau đây:
Một là, thường xuyên tiến hành công tác tuyên truyền, giáo dục nhằm nâng cao hơn nữa nhận thức, ý thức, vai trò, trách nhiệm của luật sư đối với hoạt động của lực lượng Công an nhân dân nói chung và trong hoạt động tố tụng hình sự của Công an nhân dân nói riêng. Để đạt hiệu quả cao, công tác tuyên truyền, giáo dục cũng phải được đổi mới về nội dung và hình thức, có sự tham gia phối hợp của các cơ quan, đơn vị, tổ chức liên quan, đặc biệt là phải phát huy được vai trò của các cơ quan thông tin đại chúng, Liên đoàn luật sư các cấp trong thực hiện nội dung này. Đẩy mạnh việc tổ chức cho đội ngũ luật sư nghiên cứu, quán triệt, học tập các văn bản chỉ đạo của Đảng, Nhà nước và tham gia thực hiện các chương trình hành động cụ thể phù hợp có liên quan đến xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền XHCN Việt Nam của Nhân dân, do Nhân dân, vì Nhân dân. Đồng thời, công tác tuyên truyền, giáo dục cũng cần được lồng ghép trong quá trình tổ chức các hoạt động cụ thể về xây dựng văn bản pháp luật; trong tổ chức các hội nghị, hội thảo, tọa đàm khoa học… bảo đảm tiết kiệm, hiệu quả, tránh lãng phí, dàn trải.
Trung tướng Phan Xuân Tuy phát biểu tại Lễ Kỷ niệm.
Hai là, đổi mới về nội dung và hình thức hoạt động của đội ngũ luật sư và các tổ chức đại diện cho đội ngũ này ở các cấp, qua đó không ngừng nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động và có những đóng góp tích cực hơn trong sự nghiệp xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền XHCN Việt Nam hiện nay. Trong đó, cần tập trung vào các vấn đề như: (1) Xác định rõ một trong những nhiệm vụ trọng tâm trong hoạt động của Liên đoàn luật sư các cấp là tham gia xây dựng chính sách pháp luật, cải cách hành chính, cải cách tư pháp, tham gia đấu tranh phòng chống tội phạm ở Trung ương và địa phương để tập trung nghiên cứu thực hiện; (2) tích cực tham gia giám sát, phản biện xã hội, công tác giám sát, theo dõi thi hành pháp luật, thực hiện trợ giúp pháp lý và công tác tuyên truyền, giáo dục, phổ biến pháp luật cho cán bộ, đảng viên và Nhân dân; (3) tham mưu với các cơ quan liên quan tăng cường phối hợp với Hội luật gia, Liên đoàn luật sư ở các cấp triển khai phương thức đặt hàng trong việc tham gia giải quyết các công việc, vụ việc cụ thể phức tạp; (4) thường xuyên tổ chức các hội nghị, hội thảo, tọa đàm khoa học để xây dựng các luận cứ khoa học vững chắc cho việc tham gia các hoạt động trong khuôn khổ xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền XHCN nước ta; (5) các tổ chức luật sư công dân Việt Nam cần đổi mới trong quá trình tổ chức các hoạt động của mình nhằm động viên và huy động sự tham gia tích cực của các luật sư…
Ba là, thường xuyên tổ chức các lớp đào tạo, bồi dưỡng, tập huấn và các hoạt động có liên quan (hội nghị, hội thảo, tọa đàm…) nhằm nâng cao trình độ, kỹ năng, phẩm chất của đội ngũ luật sư công dân Việt Nam đáp ứng yêu cầu của sự nghiệp xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền XHCN ở nước ta hiện nay. Trong đó, tập trung vào việc tăng cường giáo dục nâng cao phẩm chất, đạo đức nghề nghiệp, bản lĩnh chính trị, trình độ, kỹ năng chuyên môn, ngoại ngữ, công nghệ thông tin, nghiệp vụ về pháp luật cho đội ngũ luật sư nước ta. Để làm tốt nội dung này, cần phát huy vai trò nòng cốt của Liên đoàn Luật sư ở các cấp trong việc hỗ trợ quá trình học tập, rèn luyện của đội ngũ hội viên. Bên cạnh đó, bản thân mỗi luật sư cần tự ý thức và tự giác trong việc trau dồi phẩm chất, đạo đức, lối sống, tích cực học tập nâng cao trình độ, rèn luyện bản lĩnh chính trị, ngoại ngữ, các kỹ năng cần thiết trong quá trình triển khai các nhiệm vụ thực tế từ đó đóng góp nhiều hơn với công cuộc xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền XHCN Việt Nam giai đoạn mới.
Bốn là, tăng cường sự liên kết và gắn bó hơn nữa giữa Liên đoàn luật sư Việt Nam với Bộ Công an, tăng cường mối quan hệ phối hợp giữa Bộ Công an với các tổ chức đại diện của đội ngũ luật sư ở các địa phương các cấp trong thực hiện những hoạt động chung góp phần đẩy mạnh xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền XHCN ở nước ta. Cần tiếp tục phát huy vai trò của Liên đoàn luật sư Việt Nam với tư cách là thành viên của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam. Đồng thời, mở rộng và tăng cường quan hệ phối hợp giữa Liên đoàn luật sư ở các cấp với các cơ quan nhà nước, các tổ chức chính trị – xã hội, tổ chức xã hội – nghề nghiệp cũng như sự liên hệ với Nhân dân trong xây dựng, tổ chức triển khai các hoạt động cụ thể có liên quan đến xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền XHCN Việt Nam.
Năm là, nâng cao hơn nữa sự lãnh đạo của Đảng và quản lý của Nhà nước đối với hoạt động của đội ngũ luật sư và của các tổ chức đại diện cho đội ngũ này ở cả Trung ương và các địa phương. Theo đó, Đảng, Nhà nước, các cấp, các ngành, cấp ủy, chính quyền địa phương các cấp cần quan tâm, tạo mọi điều kiện thuận lợi về cơ chế, chính sách trong việc tổ chức hoạt động của đội ngũ luật sư và Liên đoàn luật sư Việt Nam ở các cấp. Nghiên cứu tăng cường hỗ trợ về kinh phí, phương tiện cũng như có hình thức khen thưởng kịp thời đối với đội ngũ luật sư công dân Việt Nam, các tổ chức đại diện cho đội ngũ này để động viên, khích lệ. Đồng thời có chế độ đãi ngộ, chính sách hợp lý nhằm thu hút những luật sư, luật gia người Việt Nam giỏi, uy tín đang sinh sống và làm việc trong nước và trên thế giới góp phần xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền XHCN Việt Nam, bảo đảm dân chủ, công bằng, văn minh. Bên cạnh đó, cần kiên quyết xử lý nghiêm minh các luật sư vi phạm đạo đức nghề nghiệp, vi phạm pháp luật.
Sáu là, tiếp tục hoàn thiện pháp luật tố tụng hình sự, pháp luật về luật sư bảo đảm tạo điều kiện hơn nữa cho đội ngũ luật sư tham gia bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người bị buộc tội khi tham gia tố tụng. Luật Luật sư nên sửa đổi theo hướng phân định rõ chức năng, nhiệm vụ các cơ quan, đồng thời xác định rõ vai trò của luật sư trong hoạt động tư pháp nói chung, hoạt động tư pháp của Công an nhân dân nói riêng; tiêu chuẩn của luật sư…. bảo đảm quy định về hoạt động tham gia tố tụng hình sự của luật sư cần tương thích với pháp luật về tố tụng hình sự. Nghiên cứu ban hành quy chế phối hợp giữa cơ quan điều tra, viện kiểm sát và tòa án trong chỉ định Luật sư bào chữa để việc thực hiện được hiệu quả, rõ ràng, không bị động về thời gian. Bên cạnh đó, cần nghiên cứu, đề xuất với Chính phủ xây dựng quy định nhằm khuyến khích đội ngũ luật sư tham gia sâu hơn vào các vụ kiện quốc tế liên quan trực tiếp đến quyền và lợi ích hợp pháp của công dân Việt Nam.
Bảy là, tăng cường hợp tác quốc tế giữa Liên đoàn Luật sư Việt Nam và các tổ chức luật sư quốc tế, tổ chức luật sư các nước, tạo điều kiện để luật sư công dân Việt Nam giao lưu học hỏi kinh nghiệm quốc tế trong việc phát huy vai trò, trách nhiệm đối với hoạt động của lực lượng Công an nhân dân. Điều đó đòi hỏi Liên đoàn Luật sư Việt Nam cần có định hướng công tác đối ngoại, mở rộng quan hệ và hợp tác quốc tế trong thời gian tới phù hợp với chiến lược và định hướng đối ngoại chung của đất nước, phù hợp với đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước để tiếp tục huy động các nguồn lực bên ngoài góp phần nâng cao uy tín, thương hiệu, hình ảnh của luật sư công dân Việt Nam trong thời gian tới./.
P.X.T
